Gần 20 năm đưa cây na về Lực Hành (Yên Sơn), lão nông Đỗ Khắc Hoạt, thôn Minh Khai đã mày mò, học được kỹ thuật cho na ra quả trái vụ: Đó là thụ phấn cho na. Giữa tháng 9, na chính vụ đã cơ bản được thu hoạch, nhưng những trái na trái vụ đã bằng chiếc chén nhỏ, sẵn sàng cho thu hoạch vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 âm lịch. 

Ông Hoạt cho biết, thời gian đầu, do chưa có kinh nghiệm nên ông cũng như nhiều người trồng na ở Lực Hành để cây thụ phấn tự nhiên, tỷ lệ đậu quả không cao. 

Sau nhiều lần đi thăm các vườn na ở Lạng Sơn, Quảng Ninh, thấy người trồng na ở những vùng này có kỹ thuật thụ phấn cho na, ông liền học theo.

Dụng cụ để thụ phấn cho na của ông Hoạt khá đơn giản. Đó là chiếc ống hút sữa được ông “chế tác” lại cho phù hợp với công việc. Một ống gọi là ống xoáy phấn, có phần đầu nhựa được tỉa như chiếc vương miện. Một ống là ống đẩy phấn hoa. Nhỏ gọn, vừa vặn với chiếc túi áo lao động, hễ ra vườn là ông Hoạt “thủ” sẵn trong túi áo để có thể làm việc bất cứ lúc nào.

Những ngày nắng ráo là thời điểm phù hợp để thụ phấn cho na. Ông Hoạt chọn những bông hoa cánh đã dài, màu trắng vàng, các cánh đã bắt đầu tách khỏi nhau, nhị đực đã bắt đầu chuyển sang màu trắng kem, bao phấn sắp nứt để lấy phấn hoa.

Chiếc ống xoáy phấn màu xanh được ông Hoạt khéo léo xoáy tròn. Phấn hoa rơi ra được ông gom vào mảnh giấy trắng đã chuẩn bị sẵn.

Khi lượng phấn hoa đã đủ, ông dùng chiếc ống đẩy nhẹ nhàng đưa phấn vào bông hoa cần thụ phấn. Phải tận mắt chứng kiến mới thấy hết sự kỳ công của người “se duyên bất đắc dĩ” cho hoa na. Ông Hoạt dùng bàn tay trái đỡ nhẹ đế hoa, cuống hoa lọt giữa ngón trỏ và ngón giữa bàn tay trái, tách nhẹ cánh hoa ra trong khi tay phải ống đẩy phấn phết nhẹ và xoay đều cho phấn dính vào bó nhụy cái giữa lòng hoa. Thời gian thụ phấn tốt nhất là từ 8-10 giờ sáng, hoa nào nở trước thụ phấn trước, hoa nở sau tiếp tục thụ phấn các lần tiếp theo.

Kinh nghiệm của ông Hoạt là nên thụ phấn bổ sung cho na 2 lần cách nhau 1 ngày và chọn hoa để thụ phấn sao cho số hoa cách đều trên cành thì tỷ lệ đậu quả mới cao, quả sẽ to và sẽ ít bị rụng quả sau này. Theo ông Hoạt, nếu làm thành thạo 1 người có thể thụ phấn cho 800-1.000 hoa/ngày. Khoảng 3-4 ngày thụ phấn 1 lần cho 1 cây và cả mùa na cũng chỉ thụ phấn 8-10 lần khi cây ra nhiều hoa nhất.

Nhờ kỹ thuật này mà vụ na vừa rồi, vườn na của ông Đỗ Khắc Hoạt là vườn na duy nhất ở Lực Hành được mùa, được giá. Gần 2 ha na cho thu 8,5 tấn quả.