Thưa các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam!
Thưa đồng chí lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương, tỉnh Tuyên Quang, các địa phương!
Thưa các vị khách quốc tế, quý vị đại biểu cùng toàn thể đồng bào, đồng chí!

Tối nay, chúng ta vui mừng có mặt  tại vùng đất Tuyên Quang - nơi từng là “Thủ đô kháng chiến” “Thủ đô Khu giải phóng”, trong không gian lung linh, rực rỡ sắc màu, chứng kiến Lễ đón nhận Bằng ghi danh của UNESCO “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và Lễ hội Thành Tuyên năm 2022.

Toàn cảnh buổi lễ. Ảnh: Hoàng Thảo

Thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, tôi xin chúc mừng các nghệ nhân, nghệ sỹ, đồng bào và lãnh đạo của tỉnh Tuyên Quang cùng 10 tỉnh gồm Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Hà Giang, Quảng Ninh, Bắc Giang, Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai về sự ghi nhận danh giá này của cộng đồng quốc tế. Chúc các vị đại biểu, khách quý cùng toàn thể đồng bào, đồng chí một buổi tối ngập tràn niềm vui! 

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Quốc Việt

Thưa quý vị đại biểu, khách quý, thưa đồng bào, đồng chí,

Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là sức mạnh nội sinh hun đúc nên phẩm chất, cốt cách con người Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước. Với 54 dân tộc anh em, các giá trị tôn giáo, tín ngưỡng, tri thức dân gian thông qua các hình thức biểu đạt văn hoá khác nhau đã sinh sôi nảy nở, được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác trong các cộng đồng dân tộc Việt Nam, hình thành nên nền văn hóa Việt Nam phong phú, đa dạng, đậm đà bản sắc dân tộc. Với 8 di sản văn hoá vật thể và 14 di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại tại Việt Nam đã được UNESCO công nhận, chúng ta tự hào là một trong những quốc gia có đóng góp quan trọng vào kho tàng văn hoá của nhân loại!

Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến; Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam và các đại biểu dự buổi lễ.​ Ảnh:Thành Công

 Then vừa là một loại hình văn nghệ dân gian, vừa là một biểu hiện của tín ngưỡng dân gian. Văn nghệ và tín ngưỡng hòa quyện với nhau trong một buổi Then, tạo nên sự độc đáo. Thực hành Then là nghi lễ không thể thiếu trong đời sống văn hóa tâm linh của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Thái ở các tỉnh miền núi phía Bắc của Tổ quốc, được dùng trong những sự kiện trọng đại, những dịp lễ, tết cầu cho mùa màng tươi tốt, đời sống ấm no, hạnh phúc, tạo dựng niềm tin trong cuộc sống. Trong đó, hát Then là một loại hình diễn xướng dân gian, tích hợp nhiều loại hình nghệ thuật từ văn học, âm nhạc, múa, tới hội họa và trình diễn...

Một trong những điểm đặc sắc của Then là ngôn ngữ ẩn chứa chiều sâu văn hóa. Lời then mộc mạc, giàu hình ảnh, gần gũi với cuộc sống đời thường, sử dụng ngôn từ tượng hình, tượng thanh phong phú, lối so sánh, ví von. Nội dung các khúc hát then đều toát lên tư tưởng nhân văn sâu sắc, chứa đựng tình yêu thiên nhiên (mong muốn nhân an, vật thịnh, mưa thuận gió hòa, con người khỏe mạnh, mùa màng tốt tươi...), tình yêu đôi lứa, nghĩa vợ chồng, răn dạy đạo lý làm người, ca ngợi làng bản, quê hương... Giai điệu Then mượt mà, sâu lắng, tạo cảm giác gần gũi, có sức truyền cảm, lay động lòng người, có sức sống vượt thời gian. Âm thanh đàn Tính- Nhạc cụ chính được sử dụng trong hát Then mượt mà, rạo rực, tạo nên hồn dân ca, dân vũ đặc sắc. Như một Nhà thơ Tuyên Quang từng viết:

Những câu then mang sức nóng mặt trời;
Mang cái lạnh từ tầng tầng ruột đá;
Mang mùi cây mùi hoa mùi lá;
Của muôn thanh âm huyền bí rừng già...

Đại diện UNESCO trao Bằng ghi danh cho các tỉnh có Then.  Ảnh:Thành Công

Màn hát múa Then của đồng bào dân tộc Thái. Ảnh: Thanh Phúc

Trải qua năm tháng thăng trầm của các thời kỳ lịch sử, Then vẫn luôn có mặt trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng và trở thành một loại hình văn hóa nghệ thuật đặc sắc, độc đáo và tiêu biểu của người Tày, Nùng, Thái như một minh chứng cho sức mạnh trường tồn của tinh thần và bản sắc dân tộc, bởi nó được bắt nguồn từ chính cuộc sống lao động sản xuất, trong tình yêu của đồng bào và cũng bởi chính họ là chủ thể sáng tạo ra và được trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Với những giá trị nghệ thuật độc đáo của mình, Then đã góp phần hun đúc tâm hồn, tình cảm và ý chí, khát vọng vươn lên, xây đắp cuộc sống ấm no, hạnh phúc của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Thái.

Việc ghi danh “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” chính là thương hiệu quốc gia mà thế giới dành cho chúng ta, qua đó góp phần giới thiệu với bạn bè quốc tế về những di sản văn hóa đặc sắc miền núi phía Bắc của Việt Nam, góp phần làm cho khu vực này tăng thêm sức hấp dẫn, cuốn hút đối với du khách. Việc khẳng định, tôn vinh giá trị của di sản Then, giúp đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Thái và cộng đồng các dân tộc của 11 địa phương có di sản Then nhận thức một cách đầy đủ hơn về giá trị của Then trong kho tàng di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc để từ đó có những biện pháp thiết thực và hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị của di sản gắn với phát triển ngành kinh tế du lịch nước nhà.

Nhân dịp này, tôi xin thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước bày tỏ lòng biết ơn đối với các bậc tiền nhân, bằng tài năng, nỗ lực và cả máu xương, đã sáng tạo, bồi đắp và trao truyền cho con cháu tài sản quí báu này để hôm nay được vinh danh và ngày mai sẽ tiếp tục tỏa sáng trong dòng chảy văn hóa nhân loại.

Tôi xin nhiệt liệt chúc mừng và biểu dương các cấp ủy, chính quyền và Nhân dân 11 tỉnh có di sản Then Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, đặc biệt là các nghệ nhân đã có nhiều nỗ lực, chung sức đồng lòng thực hành, truyền dạy, bảo tồn, phát huy di sản văn hóa quý giá và độc đáo này để di sản ngày càng có sức sống bền vững, lan tỏa sâu rộng như ngày hôm nay. Điều vui mừng là các địa phương có Then đều đã đưa vào Nghị quyết của nhiệm kỳ này và có nhiều hành động thiết thực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống của Then. Một số địa phương như Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang, Cao Bằng, …đã đưa hát Then, đàn Tính vào trường học. Tỉnh Lạng Sơn đã xuất bản được cuốn sách “Người giữ hồn Then xứ Lạng”. Đây là cuốn tài liệu quý về thực hành Then.

Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam Christian Manhart trao Bằng vinh danh ghi danh hát Then, đàn tính cho lãnh đạo Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch. Ảnh: Thanh Phúc

Tôi đánh giá cao những nỗ lực của Uỷ Ban Quốc gia UNESCO, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Ngoại giao, lãnh đạo 11 tỉnh và của các nhà khoa học trong sự nghiệp bảo vệ và phát huy các giá trị của di sản “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” cũng như trong quá trình nghiên cứu, lập hồ sơ đề cử di sản với UNESCO. Trân trọng cảm ơn UNESCO, các Tổ chức quốc tế, các quốc gia bè bạn đã dành cho Việt Nam sự hợp tác, sự giúp đỡ quý báu trong phát triển kinh tế - xã hội, trong bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa; và đặc biệt là ủng hộ, vinh danh di sản rất đặc sắc này của Việt Nam, của nhân loại.

Xin cảm ơn bài phát biểu tâm huyết của Ông Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam, trong đó có cam kết của UNESCO về việc ‘sẽ luôn đồng hành, sát cánh’ cùng Việt Nam để mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho các cộng đồng các dân tộc và giúp ‘bảo tồn nguồn di sản văn hóa vô giá, một tài sản quý báu cho sự phát triển bền vững của Việt Nam’.

Một tiết mục Then được biểu diễn tại lễ đón nhận. Ảnh: Quang Hòa

Thưa quý vị đại biểu, khách quý, thưa đồng bào, đồng chí,

Mỗi lần di sản của Việt Nam được thế giới vinh danh, trong mỗi chúng ta lại trào dâng lòng tự tôn dân tộc, lòng biết ơn sâu sắc với các bậc tiền nhân và khao khát tiếp tục vươn lên để sánh kịp với bạn bè năm châu trong phát triển đất nước và gìn giữ bản sắc văn hoá.

Đi cùng với niềm tự hào là trách nhiệm của mỗi chúng ta. Trách nhiệm gìn giữ và bảo tồn “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” không chỉ đối với các bậc tiền nhân, với tổ tiên người Việt, mà còn trước cộng đồng quốc tế, với nền văn minh nhân loại. Phát huy vai trò và trách nhiệm không chỉ của Nhà nước, của các cơ quan, tổ chức mà của cả cộng đồng, nhất là cộng đồng người Tày, Nùng, Thái - những chủ thể di sản văn hóa và là người thực hành, trao truyền loại hình di sản đặc sắc này để Then luôn toả sáng xứng đáng với một đất nước anh hùng, giàu truyền thống văn hóa và ngàn năm văn hiến để thế giới biết nhiều hơn, hiểu sâu hơn về đất nước, con người Việt Nam tươi đẹp và giàu bản sắc.

Lãnh đạo Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch trao Bằng ghi danh hát Then, đàn Tính cho đoàn Tuyên Quang.

Nhân sự kiện quan trọng này, tôi đề nghị các địa phương sở hữu di sản Then cần quan tâm xây dựng các chương trình quảng bá, tuyên truyền sâu rộng, sáng tạo, hiệu quả để thúc đẩy sự gắn bó xã hội, khuyến khích ý thức về bản sắc và trách nhiệm của người dân địa phương trong lan tỏa và thực hành sinh hoạt tại cộng đồng. Quan tâm đầu tư và tạo điều kiện thuận lợi để các nghệ nhân Then truyền dạy về thực hành Then trong cộng đồng; tiếp tục sưu tâm, lưu giữ, xuất bản tư liệu Then cổ; chú ý đến tính đa dạng trong tổng thể của Then ở mỗi dân tộc và mỗi địa phương trong qúa trình bảo tồn và phát triển; không để tình trạng lợi dụng thực hành Then, làm biến tướng để trục lợi.

Thưa quý vị đại biểu, khách quý,

Đặt chân lên mảnh đất Tuyên Quang vào những ngày này có thể cảm nhận rõ nét sức sống và sự sáng tạo của người dân Tuyên Quang nơi đây. Tôi ghi nhận và biểu dương tỉnh Tuyên Quang đã duy trì tổ chức Lễ hội Thành Tuyên - một Lễ hội đặc sắc, riêng có, do chính nhân dân Tuyên Quang khởi xướng, duy trì và phát triển từ nhiều năm nay, được sách Kỷ lục Guiness Việt Nam công nhận là “Lễ hội có nhiều mô hình đèn lớn nhất Việt Nam”. Trong thời gian tới, tôi đề nghị tỉnh Tuyên Quang tiếp tục nghiên cứu, phát triển Lễ hội Thành Tuyên ngày càng đặc sắc, thu hút sự quan tâm của nhiều du khách trong và ngoài nước, trở thành thương hiệu quốc gia và quốc tế.

 Nghệ nhân từ các tỉnh tham gia buổi lễ.  Ảnh: Quốc Việt

Chúc Then của Người Tày, Nùng, Thái và cũng là của chúng ta sẽ mãi là niềm tự hào của văn hóa Việt Nam, đóng góp làm giàu có thêm kho tàng văn hóa nhân loại. Chúng ta mong rằng di sản văn hóa phi vật thể phong phú của được ghi danh hôm nay, cùng hệ thống di sản văn hóa vật thể, phi vật thể phong phú của cả nước và các tỉnh miền núi phía Bắc sẽ tiếp tục được các cấp ủy, chính quyền và nhân dân các dân tộc giữ gìn, bồi đắp, trở thành động lực và nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội, để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Xin chúc các vị đại biểu, khách quý, các nghệ sĩ, nghệ nhân cùng toàn thể đồng bào, đồng chí mạnh khỏe, hạnh phúc và thành công.

Xin trân trọng cảm ơn!

Màn biểu diễn các mô hình tại buổi lễ. Ảnh: Hoàng Thảo.