1. Mục đích ủ chua thức ăn xanh
- Duy trì chất dinh dưỡng có trong thức ăn thô xanh và bảo quản được trong thời gian dài. Có thể kéo dài tới một năm.
- Làm cho thức ăn trở nên mềm hơn nhờ quá trình lên men yếm khí. Gia súc khi ăn thức ăn ủ chua sẽ tiêu hoá dễ dàng và ăn nhiều hơn.
- Tận dụng, tiết kiệm được nguồn thức ăn mùa vụ để chủ động và linh hoạt trong việc đảm bảo nguồn cung thức ăn cho trâu, bò.
2. Kỹ thuật ủ chua thức ăn
Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu (tính cho 100kg cỏ)
- Thức ăn xanh: Có thể sử dụng một hoặc nhiều loại thức ăn xanh như: Cỏ voi, cỏ ghine, thân cây ngô, lá và ngọn mía sau thu hoạch,... để ủ.
- Cám (ngô, sắn, gạo): 5 kg.
- Muối ăn: 0,5 kg.
- Rỉ mật: 3 lít (có thể thay thế bằng 0,3kg đường kính). Sau đó trộn đều cám, muối và đường mật với nhau.
- Nguyên liệu là thức ăn xanh trước khi đưa vào ủ phải có chất lượng tốt, còn tươi, không thối, mốc và được băm (thái) ngắn từ 4 - 6 cm. Khi đưa vào ủ phải đảm bảo có độ ẩm khoảng 65 - 70%, trường hợp độ ẩm trên mức này cần phơi qua cho rút bớt nước. Nếu thức ăn quá khô hoặc già thì bổ sung thêm nước cho đủ độ ẩm trên. Trường hợp gặp trời mưa không thể phơi được, có thể xử lý giảm độ ẩm bằng cách băm rơm khô hoặc bã mía rồi trộn đều với thức ăn cần ủ.
Bước 2: Chuẩn bị dụng cụ để ủ
Sử dụng túi nilon, thùng phuy, bể xây hoặc đào hố trong đất để ủ. Dụng cụ ủ có thể là hình vuông, chữ nhật hoặc hình trụ tròn; tốt nhất nên dùng dụng cụ để ủ có hình trụ tròn sẽ dễ nén nguyên liệu được chặt hơn.
- Chuẩn bị nơi ủ: Chọn vị trí ở nơi cao ráo, râm mát, thoát nước tốt và có mái che mưa, che nắng.
- Lượng nguyên liệu và thể tích cần của dụng cụ ủ: Tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của từng hộ gia đình mà bố trí chuẩn bị dụng cụ ủ cho phù hợp. Cứ 1m3 dụng cụ ủ có thể đựng được từ 400 - 450 kg thức ăn xanh.
Bước 3: Cách ủ
- Nếu ủ trong túi nilon: Sau khi nguyên liệu ủ đã được chuẩn bị xong, dùng rơm khô rải một lớp dày khoảng 10 - 15cm dưới đáy túi ủ, sau đó đưa nguyên liệu xanh vào theo từng lớp dày từ 15- 20 cm, giậm nén chặt rồi rắc đều một phần hỗn hợp (cám, muối ăn, đường mật) lên bề mặt; tiếp tục cho lớp nguyên liệu (lượt 2) vào túi, nén chặt và rắc đều hỗn hợp cám; cứ làm lần lượt như thế cho đến khi nguyên liệu đầy túi ủ. Khi túi ủ đã đầy thì rắc thêm một lượt hỗn hợp cám, sau đó dùng rơm khô rải dầy khoảng 5 cm lên bề mặt nguyên liệu, tiến hành vuốt hết khí và buộc chặt miệng túi bằng dây cao su. Trong khi ủ, quá trình hô hấp, lên men sẽ sinh ra khí và làm căng túi, do đó cần theo dõi thường xuyên để mở túi cho khí thoát ra rồi lại buộc chặt miệng túi lại.
- Trường hợp ủ trong bể xây hoặc hố đất: Cũng tiến hành đưa nguyên liệu vào và thực hiện các bước như ủ trong túi nilon nhưng chú ý nén kỹ ở 4 góc bể chứa, sau đó dùng nilon hoặc bạt đậy kín miệng bể ủ để không cho nước từ bên ngoài xâm nhiễm vào nguyên liệu ủ. Sau khi ủ từ 3 đến 5 ngày cần kiểm tra, nếu nguyên liệu ủ xẹp xuống thì phải bổ sung thêm để bể ủ luôn được nén chặt.
Lưu ý: Khi đưa nguyên liệu vào ủ cần tránh làm rách túi nilon hoặc nếu che đậy bể ủ không kín thì quá trình lên men Lactic sẽ bị trở ngại và việc ủ chua sẽ không thành công.
3. Cách sử dụng
Kiểm tra chất lượng và cách cho trâu, bò ăn bằng thức ăn ủ chua
Nguyên liệu ủ có chất lượng tốt khi mở ra có màu vàng nhạt và mùi thơm dạng dưa muối. Trước khi cho ăn cần kiểm tra xem thức ăn có bị thối mốc hay có mùi lạ không, nếu thấy có dấu hiệu đó thì không nên cho gia súc ăn.
Khi lấy thức ăn từ bể hoặc túi ủ nên lấy gọn vào từng góc, túi hoặc bể nào ủ trước thì lấy trước và lấy lần lượt theo lớp thức ăn đã ủ, lấy xong phải buộc ngay miệng túi lại hoặc che đậy kín nhằm hạn chế không khí lọt vào.
Có thể cho gia súc ăn thức ăn ủ chua với định mức 5kg/100kg khối lượng cơ thể trâu, bò/ngày, kết hợp chăn thả, ăn thêm cỏ xanh và rơm khô.
Những ngày đầu khi mới cho trâu bò ăn bằng thức ăn ủ chua, nên cho ăn với lượng thức ăn từ ít tới nhiều để cho gia súc quen dần với thức ăn và phải cho uống đủ nước sạch; cứ 1 kg thức ăn ủ chua có thể thay thế được 1,3 đến 1,5 kg thức ăn thô xanh.
Trên đây là kỹ thuật ủ chua thức ăn thô xanh cho trâu, bò. Đề nghị người chăn nuôi áp dụng tùy theo điều kiện thực tế để đạt hiệu quả chăn nuôi cao./.